Deel 7 Woestijnen II

Op verzoek is het programma iets aangepast om de zandduinen bij Merzouga te kunnen bezoeken. Die liggen in het uiterste zuiden, het betekent flink wat extra kilometers door de woestijn. Langs de weg worden er veel Ksars aangeduid. Ik denk dat je het moet vergelijken met historische woonwijken.

We bezoeken een klein museum, misschien is dat eigenlijk iets te zwaar uitgedrukt. Het gaat om een groot ondergronds stelsel van irrigatiekanalen, Canal Khetaras, dat al 600 jaar bestaat. De 2 Toearegs vertellen er gepassioneerd over, ze zijn blij met buitenlandse belangstelling. We dalen zo’n 10 m af via een donker niet al te gemakkelijk trap en komen dan in het kanaal. Over een lengt van zo’n 100 m zijn er waxinelichtjes aangestoken om het verloop van de watergang, die al lang droog is, te kunnen zien. We eindigen bij een waterput waar je naar de lucht kunt kijken. Na afloop ontkomen we niet aan thee, een prachtige gewoonte.

In Merzouga staan we aan de rand van de zandduinen. Het doet heel sterk denken aan de Sossu Vallei in Namibië. Maar het is geen straf om het nog een keer te zien.

De volgende dag toeren we met z’n zessen in 2 fourwheeldrives door het zand. Af en toe stoppen we. Onze chauffeur is 24 jaar oud. Hij vertelt niet echt veel, zijn Engels is beperkt. We rijden naar een nederzetting waar een loodmijn was gevestigd. Er wonen nog een paar mensen, maar sinds er een ernstig ongeluk is gebeurd is de mijn dicht. Echt spectaculair zoals de rit in de Sossusvlei wordt het niet. We bezoeken nog een dorpje met een soort café waar muziek wordt gemaakt. Het gaat om ritmische Berbermuziek, de bandleden komen uit Soedan. Hun erg donker huid steekt af bij de witte kleding. We sluiten af met een bezoek aan een zaak met veel tapijten en andere traditionele kleding en voorwerpen. Eerlijk gezegd valt het deze keer niet zo mee. Het accent ligt wat te veel op de commercie en te weinig op de toch best wel fraaie duinen.

Weer een dag verder rijden we een groot deel van de route van eergisteren. Plaatsen als Rassani en Erfoud, zijn bedrijvige stadjes met veel handel en markten. Marjo heeft geen interesse meer in markten dus we rijden door. De Oases du Ziz, vernoemd naar de gelijknamige rivier, ligt zo’n 200 m onder het niveau waarop de weg loopt. Op een groot plateau staat een mooie uitspanning met zicht op de oase. Er ligt ook nog een “wandelpad” langs de afgrond. We lopen die bijna uit waardoor het uitzicht nog groter wordt.

Als we richting Boudenib opdraaien liggen er langs de weg gedurende wel 50 km plantages met vooral jonge palmen maar ook wel olijfbomen. Het gaat om een groot project dat de verwoestijning moet tegengaan. Heel indrukwekkend en ambitieus.

De camping is nog niet helemaal klaar maar we vinden allemaal een plekje.

Mede door programma-aanpassing wordt de langste etappe een reis van ca. 290 km. We vertrekken bijtijds. Het is nu puur woestijn wat de klok slaat. Zagen we gisteren nog al die palmerieën, behoudens wat verdorde struiken groeit hier nu niets. In het begin is het ook nog vlak, dan wordt het bijna saai. Maar wat verder toch weer wat meer begroeiing en wat geaccidenteerd. Heel weinig verkeer en steeds die goede maar wel wat roffelige weg. Voor de afwisseling kruisen er een paar dromedarissen, waaronder jonge dieren, de weg. Voor Bouârfa, de enige plaats van importantie die we tegenkomen, staan er wat schamele bedoeïententen in het veld. Voor Figuig worden we tweemaal door de politie aangehouden. Dat is de eerste keer in al die tijd. Eerst volstaat het paspoort daarna moet ook het kentekenbewijs worden getoond en gecontroleerd.

Onze “camping” is vandaag een parkeerplaats aan de straat. Onze reisbegeleiders zoeken dit bij aankomst allemaal grondig uit bij de autoriteiten zodat we geen gedonder krijgen. In de middag lopen we nog even naar de “winkelstraat”. We denken er niet aan dat het vrijdagmiddag is, alles gesloten dus. Op de terugweg lopen we rechtover de kazerne tegen een demonstratie aan. Veel vrouwen in het wit gekleed (de dracht in deze omgeving) met een palmtak in hun hand zingen en later roepen ze over het onderwerp. Het blijkt te gaan om de strijd om water. Er is al grote schaarste en nu wil de overheid de rechten over het water privatiseren. Daartegen verzetten de bewoners zich tegen met hand en tand. Al 3 maanden zijn 2x per week dit soort demonstraties. We slaan dit gade van dichtbij. Mensen die ons zien kijken vragen ons of we begrijpen waar het over gaat en leggen het uit. Dan vormt zich een grote kring en richt de Iman zich tot de mensen. We begrijpen natuurlijk geen pepernoot van de woorden die worden gebruikt. Maar de reden is ons dus duidelijk.

Figuig is de meest oostelijk stad in Marokko. Het ligt a.h.w. in een landtong die in Algerije steekt. Vroeger was het een belangrijke handelsstad, maar sinds dat de grens met Algerije (geen vrienden van Marokko) is gesloten zijn er veel inkomstenbronnen opgedroogd.

De stad is verdeeld in 7 Ksoer (meervoud van ksar), wij zouden zeggen wijken, die nationaal erfgoed zijn. Er werd hier onderling een bloedige strijd gevoerd om, je raadt het al, het water. De Fransen (dat moet je ze nageven) hebben dit opgelost door een goede verdeling overeen te komen. Een ksar is een wirwar van straatjes waarin je snel zou verdwalen. Wij beschikken vandaag over een vrouwelijke gids die goed de weg weet. We bezoeken de ksar Zenaga. We duiken direct het labyrint in en zien wat er wordt bedoeld met verdwalen. Het is smal, bochtig, soms aardedonker, maar super schoon. Hier en daar zie een straatnaam in het Arabisch, maar ik heb niet op Google maps gekeken of het overeenkomt. In het open deel komen we weer in een palmeria. Hier ligt ook de basis voor het ingenieuze irrigatiesysteem. Dit is in zoverre anders dan eerder beschreven dat er bij de bron een verdeelsysteem is ontworpen dat iedere eigenaar gedurende 45 minuten water verschaft. Dit wordt opgeslagen in een bassin dat wordt beheerd. Van hieruit wordt de landeigenaren volstrekt evenredig die hoeveelheid toebedeeld die hen contractueel toekomt. Er wordt nauwkeurig gemeten met een stok om dit alles eerlijk te laten verlopen. We maken een wandeling langs dit hele distributiesysteem over de “betonnen dijkjes” die de kanalen vormen. Sinds de instelling hiervan is er geen ruzie meer over. Alleen nu komt de lokale overheid met privatisering hiervan zoals hiervoor beschreven. De mensen zullen tot het uiterste vechten om dit te bestrijden. Toch wel benieuwd hoe dit afloopt. Het zou doodzonde zijn als dit verkwanseld wordt!

Maar wat zit er nu achter die muren in een ksar? Ook dat krijgen we te zien vandaag. De koffie en de lunch vinden namelijk plaats in een rijk gedecoreerde auberge. Het heeft 3 verdiepingen en een kelder. Er is op een vernuftige wijze een vide in ontworpen die direct en indirect daglicht geeft in de diverse vertrekken. Wanden en randen zijn fijn gedecoreerd. Er is gewerkt met lokale bouwmaterialen zoals stammen en bladeren van de palmbomen, natuurlijk is ook weer de rode klei toegepast. In sommige wanden is een nis gespaard waar een kunstvoorwerp in staat. De traptreden zijn gedecoreerd die suggereren dat er een loper op ligt. Op het open dak heb je een fraai uitzicht met o.a. maar liefst 4 moskeeën binnen een straal van 1 km. Je vraagt je af welke stromingen zijn dat allemaal? Maar niet op iedere vraag krijg je een antwoord. Na de bezichtiging wordt een verrukkelijke lunch opgediend met veel salade en daarna kip met groenten. Dit keer niet vanuit een tajine.

Als we de ksar weer uitlopen rijden we nog naar een coöperatie die o.a. dadels, het hoofdproduct van hoge kwaliteit van deze regio, maar weer tapijten e.d. Door de droogte zijn kwaliteit en kwantiteit van de dadels trouwens sterk afgenomen.

Als we Figuig verlaten, waarbij we dit keer de politiecontrole ontlopen en weer de woestijn in rijden, zien we dreigende luchten voor ons. Het lijkt zelfs te regenen en even later is dat ook zo, al is het een druppel op een gloeiende plaat. En weer passeert die eindeloze woestijn met steeds wisselende uitzichten. De begroeiing is minimaal. Het is koud (7°C) en er staat een harde wind die veel zand doet opstuiven. Gelukkig blijft het nauwelijks op de weg liggen.

Opeens duikt er helemaal uit het niets toch een kudde schapen op met een nomade herder.

Na zo’n ruim 100 km zijn we terug in Bouarfa. Na weer 40 km woestijn bereiken we Tendrara, een dorpje met beperkte voorzieningen maar gelukkig wel een benzinestation. We staan hier voor het bureau van de Gendarmerie Royal.

Na een koude nacht op zo’n 1600 m ontwaken we in de mist. Even tanken en boodschappen doen en we gaan er weer voor. Na een paar km komen op de RN19. Dan denk je vooraf “dat zal wel een flink brede weg zijn”. Dat pakt heel anders uit, het is éénbaansweg die een beetje golft. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Papelaan in Monster. Als je zo > 200 km moet rijden? Maar het valt mee. De breedte blijft, maar de kwaliteit wordt wel wat beter.

Dit is nou de omgeving waar je soms naar verlangt. Niet vanwege het comfort maar die eindeloze leegte en stilte. Dat vind ik zo prachtig, geen horizonvervuiling, bijna geen medeweggebruikers. Het is woestijn pur sang, weinig vegetatie hoewel dat toch ook wisselend is. Het is soms echt kaal, dan weer wat grove graspollen. En dan ineens zie je een herder lopen met een koppel geiten en schapen. De beesten hebben volgens mij amper te vreten en toch weten ze hun kostje te vinden. Zo’n 50 km verder passeren we afrasteringen met daarachter kleine naaldbomen, het lijken wel kerstbomen. Je vraagt je af waarvoor worden die gekweekt?

En dan …. sta je plotseling aan de rand van de hoogvlakte waar je op rijdt en kijk in een heel wijds dal in dat zo’n 500 m lager ligt. Het is echt een plaatje met die rotsen en het plaatsje Debdou op de voorgrond. Dit is nou waar je het voor doet. Zo’n dag kan echt niet meer stuk!

Ondertussen is het weer trouwens helemaal opgeknapt, volle zon met zo’n 20°C.

Er volgt een interessante afdaling naar Debdou het enige dorp van enige omvang.

Zoals je kunt lezen vermaken we ons nog steeds uitstekend. Het is echt een voorrecht om dit mogen en kunnen doen!

Hartelijke groet van Marjo en Wim.