Deel 5 oostwaarts naar de woestijnen

Vanaf 1 februari rijden we per saldo oostwaarts richting de woestijnen. In Guelmim, ook wel de poort naar de Sahara genoemd, stoppen we bij een groot parkeerterrein met een binnenplaats. Daar staan wel 100 dromedarissen achter een hek. We mogen even naar binnen om het wat beter te kunnen fotograferen. Vlak bij de camping komen we op een pad dat je liever niet wilt met zo’n camper. Ook bij de smalle bruggetjes gaat het maar net goed. ’s Avonds eten we kameeltajine, onder het motto “Once in a lifetime”. Het smaakt voortreffelijk en het is heel gezellig.

De volgende dag bezoeken we een Toearegs museum. We worden verwelkomd door een onvervalste Toeareg, een nomadenvolk uit het Saharagebied. De man verwelkomt ons enthousiast met veel gebaren. Hij spreekt een beetje van allerlei talen. De conversatie is niet echt gemakkelijk, maar we begrijpen elkaar wel. Er staat een keur aan objecten simpel opgesteld. Het gaat om landbouwwerktuigen, allerlei zaken die met kamelen (dromedaris) te maken hebben zoals zadels en bits. Ook kleding en foto’s van de vader van de man die voorheen een vooraanstaande positie had volgens het verhaal. Hij noemt hem de boss. Als ik dan zeg “dan ben u zeker nu de boss” dan valt hij mij geestdriftig om de nek. Alles wat aan voorwerpen in de woestijn nodig is komt wel om de hoek kijken. Aan het eind van het bezoek komt de gastvrijheid weer tot uiting. We ontkomen niet aan een heel theeritueel met noten en dadels. Ongelofelijk om zo dicht bij deze bevolkingsgroep te mogen komen.

Amtoudi is bekend om haar igoudar (meervoud van agadir = graanschuur). Deze gebouwen liggen hoog op de kliffen op strategische plaatsen zodat je de ingang van het dal kunt overzien. Het graan werd hier bewaard. Als er bedreigingen ontstonden verhuisden de mensen naar boven waar ze verzekerd waren van eten. De Agadir van Id Aissa dateert uit de 12^e eeuw en is tot 1956 gebruikt. Ze heeft wel 73 cellen toegewezen aan de bewoners van Amtoudi. Een stukje verder nog een 2^e Agadir Aguellouy, ook op een prachtig punt.

Als we op de camping, een oase in de woestijn, aankomen doen we een paar wandelschoenen aan en beperken ons tot de nabijgelegen kloof. Het dal wordt steeds nauwer en is afwisselend in de schaduw en dan weer in de zon gelegen. De paar bronnen alhier voorzien de beek van wat water. Dat resulteert onmiddellijk in heel veel groen, vooral palmbomen. Het is een fraaie wandeling.

Verderop trekken woestijnlandschappen voorbij. Het lijkt eentonig maar dat is het niet. De vegetatie verandert voortdurend. Soms zijn er stukken dat er helemaal niets groeit, dan weer wat boompjes en dorre struiken. Dan rij je toch ineens een oase binnen met veel palmbomen. Veelal is er dan een bron in de buurt. Ook de op de achtergrond maar ook op de voorgrond gelegen bergen veranderen steeds van vorm en kleur. Het is een boeiend schouwspel als je er oog voor hebt. Plotseling passeert er een kudde van zo’n 10 dromedarissen.

In Tisqui el Haratine stuiten we in een keer op een klein markt. Het is weer een bonte boel van mensen en kraampjes. Bij de groenteman krijg je een teiltje dat je zelf mag vullen met producten. Ze wegen alles tegelijk af en er komt een gemiddelde prijs uit. Wat opvalt is dat de mensen hier heel donker, bijna zwart, zijn. Het gaat dus vast weer om een andere bevolkingsgroep (mogelijk afkomstig uit de slaventijd?). De vrouwen dragen een zwarte doek om de schouders met daarin goudkleurige figuurtjes. Het heeft vast te maken met de lokale klederdracht.

Bij Akka, een langgerekt stadje nemen we P1803 richting Imitek. Marjo vindt het aanvankelijk helemaal niks, weer zo’n klein weggetje. Maar het blijkt een goede keuze. De bergvormen zijn hier weer heel anders. Piepkleine heuveltjes van misschien 2 à 3 m hoog zijn getekend met verticale strepen. Verderop passeren we heuvels waarvan het lijkt of ze bewerkt zijn met machines waardoor verticale en horizontale schijven en strepen zichtbaar worden. De vegetatie is pover, maar de sodomsappel, althans dat is de vertaling van de plantenzoekersapp, valt wel op. Later komen we een plantage van dit gewas tegen. Maar alle planten en bomen hebben het moeilijk a.g.v. de droogte. We moeten ons wel realiseren dat als het “normaal” weer was geweest met veel regen deze rit echt niet mogelijk was geweest.

Voor de route naar Taliouine adviseert het routeboek 2 verschillende routes. De hele groep neemt een afwijkende die er tussenin loopt. Dat blijkt een goede keuze. De weg loopt langs de rivier de Tata. De rondom gelegen bergen zijn zo mogelijk nog indrukwekkender dan gisteren. Grillige kliffen worden afgewisseld met plateaus. De droge bedding ligt vol met licht gekleurde stenen. Middenin 2 merkwaardig gevormde heuvels met een volledig contrasterende kleur. Dat geeft een prachtige combinatie. Wij gebruiken dit decor voor een kopje koffie en lopen er wat rond. Ik voel me op de maan geland. Bij Souk Tleta de Tagmoute rijden we een grote lintvormige oase binnen. Op een gegeven moment lijkt het wel of je door een oerwoud van palmen rijdt in Maleisië. Wat een contrast weer.

Taliounine is de stad van de saffraan. We maken een excursie naar een coöperatie waar saffraan wordt verwerkt. De bloem saffraan is nauw verwant met de krokus. Waar het om gaat zijn de meeldraden van de bloem. Het proces is ongelofelijk arbeidsintensief. Het begint bij het planten van de bollen, die maximaal 5 jaar kunnen staan en dan vervangen moeten worden. De bloeitijd is november/december gedurende ca 25 dagen. Dan worden de bloemen geplukt wat een zware belasting is voor de rug. Daarna gedroogd. Vervolgens moeten de meeldraden, 3 stuks per bloem, worden verzameld. Voor 1 kg meeldraden heb je 250.000 bloemen nodig! Tenslotte vindt er nog een scheiding van 1^e en 2^e soort plaats en wordt het afgewogen per bijvoorbeeld 10 g. Niet voor niets is deze specerij de duurste ter wereld. We drinken een glaasje saffraan thee aangevuld met gewone Marokkaanse thee. Er is ook nog een klein Berbermuseum dat best interessant is. Vooral de toelichting op het letterschrift is interessant. Zo zijn 2 halve cirkels omgekeerd boven elkaar met een verticale balk er doorheen het symbool voor vrijheid. We komen dat nogal eens tegen als gravure in de bergwanden.

De volgende dag maken we een uitstapje met 3 taxi’s naar de Tislit kloof. Het is zo’n ¾ u rijden vanaf de camping en er zijn 2 Berbergidsen, Mahfoud en Jamal, mee. In de (aanzienlijke) aanloop naar de kloof komen we door een gebied waar veel bloeiende amandelbomen staan. Ook zien we en detail hoe de saffraan krokus wordt geweekt. We leren nog aanvullend dat ze alleen groeien boven de 1300 m en dat ze na 5 jaar helemaal zijn dichtgegroeid met bollen. (Dus een goudmijn thuis wordt het niet!) Ze moeten worden verpoot en de saffraan mag 6 jaar op deze grond niet opnieuw worden verbouwd. Als we bij het begin van de kloof komen liggen er op de helling vele kleurige tapijten uit gestald. De makers ervan prijzen ze aan. De kloof, die niet echt groot is, heeft mooie vormen. Marjo loopt mee naar het begin wat al een hele prestatie is vanwege het ruwe terrein. Normaal staat dit gebied deels onder water, maar ook hier heeft het al jaren niet geregend. Ook de betonnen irrigatiekanalen (lavada’s) staan leeg. Wij gaan eraan voorbij en genieten van die prachtige vormen waarin de bergen hier door erosie zijn ontstaan. Het wordt erg smal en er is veel schaduw, heerlijk koel ondanks de warmte. Er wordt besloten dezelfde weg weer terug te lopen. Dat is geen straf want het ziet toch weer even anders uit. Wel gaat het nu pittig met het stijgen. Als we bij weer bij de mensen aankomen staat er een voortreffelijke Marokkaanse lunch voor ons klaar. Zij die hebben gekookt en ons bedienen serveren met enige trots de maaltijd. Het is soort kip tajine met veel groenten en berberbrood. Het terug lopen naar het beginpunt duurt een 1 uur. Mensen die wat moeilijk ter been zijn kunnen meerijden met een van de taxi’s, maar Marjo loopt het hele stuk mee!

Op de terugreis doen we de graanschuur van Ifri Imadidene aan als “toetje”. Het is niet zo gemakkelijk er te komen. Gelukkig kunnen we dit morgen met camper laten liggen. De graanschuur bestaat uit allerlei kamertjes in de grotten gebouwd waar kostbaarheden in werden bewaard. Elk kamertje is voorzien van een deur met een kattenluik. Een leuk verhaal is: er werd vaak graan bewaard dat natuurlijk bedreigd wordt door muizen. De kat moet dit dus voorkomen. Ieder heeft dus zijn eigen deur zonder dat er een naam op staat. Het vertrouwen van de mensen onderling is erg groot.

Dat geldt ook voor het gemeenschapsgevoel. Er zijn mensen die ogenschijnlijk niet veel werken maar wel het algemeen belang dienen en zodoende ondersteund worden mensen die wel buitenshuis werken.Ja, de solidariteit is groot!

Het is weer een heel verhaal geworden, er gebeurt veel.

Met ons blijft alles goed gaan, hopelijk geldt dat ook voor het thuisfront.

Hartelijke groet van Marjo en Wim